facebook: εικονική ζωή

Περιοδικό manifesto
γράφει ο Βαγγέλης Μαράκης

Η πιο διαδεδομένη σελίδα κοινωνικής δικτύωσης –όπως της αρέσει να αυτοπροσδιορίζεται– είναι το face book, δημιουργημένη πριν λίγα μόλις χρόνια, από τον φοιτητή του Harvard, Mark Zuckerberg, ο οποίος ξεπέρασε εύκολα το ανταγωνιστικό My Space, διέδωσε την ιδέα του σε δεκάδες γλώσσες και οδήγησε σε μια πρωτόφαντη εξάρτηση εκατομμύρια ανθρώπους. Πολλοί περισσότεροι από 200 εκατομμύρια είναι οι άνθρωποι που χάρη στο face book βρίσκονται εκτεθειμένοι στις οθόνες μας.
Η πρόσβαση είναι εύκολη και η δημιουργία σελίδας εξαιρετικά απλή, ακόμα και για χρήστες που δεν έχουν εξοικείωση με το διαδίκτυο. Αρκεί ένα «προφίλ» με αληθή ή και ψευδή στοιχεία, κάποια ή κάποιες φωτογραφίες. Μετά ακολουθεί η αναζήτηση γνωστών και φίλων. Συμμαθητές, συμφοιτητές, πρώην εραστές, φίλοι και φίλοι φίλων είναι σε «επικοινωνία» μαζί μας. Και κοντά σε αυτούς πολιτικοί, αστέρες και κομήτες του θεάματος, ακόμη και ιερείς εμφανίζονται στις οθόνες μας ζητώντας –ενίοτε και επαιτώντας– την προσοχή μας. Με δυο κλικ μπορούμε να γίνουμε «φίλοι» τους, να μοιραζόμαστε σκέψεις, να ανταλλάσσουμε οπτικό υλικό. Μπορούμε επίσης να συμμετάσχουμε ή να δημιουργήσουμε «κοινότητες» με πολιτικά, αθλητικά και άλλα, ακόμη και τα πιο απίθανα, ενδιαφέροντα. Πρόσφατα λ.χ. δημιουργήθηκε με μεγάλη επιτυχία η ομάδα «κι εγώ διαβάζω τις ετικέτες των απορριπαντικών στην τουαλέτα». Μέσα σε λίγες μόλις ημέρες εκατοντάδες συνάνθρωποί μας έγιναν θαυμαστές της!Το face book είναι μια τεράστια βιτρίνα, στην οποία μπαίνουν κι εκτίθενται οικειοθελώς ως πραμάτεια οι χρήστες του, οι οποίοι, συνήθως, φιλοτεχνούν ένα «προφίλ» το οποίο, απέχει λίγο ή περισσότερο από την πραγματικότητα. Αυτό που πολλοί όντως είναι, μπερδεύεται εκούσια ή ακούσια με αυτό που θα ήθελαν να είναι. Εκατομμύρια εξαρτημένες ασημαντότητες, περιτρυγυρισμένες από εικονικούς φίλους, αυταπατώνται ότι είναι κάτι περισσότερο από αυτό που πραγματικά είναι. Αυταπατώνται ότι ενδιαφέρουν, ότι η γνώμη τους μετράει. Ό,τι τους αρνείται η πραγματική ζωή τους το προσφέρει αφειδώλευτα η κλειδαρότρυπα. Επιδειξίες κι οφθαλμολάγνοι μαζί, σκηνοθετούν τον εαυτό τους, παρακολουθώντας ταυτοχρόνως τις σκηνοθετημένες ζωές των άλλων. «Χρόνια πολλά καλή μου!» -όχι επειδή σε νοιάζομαι, αλλά επειδή μου το θύμισε το PC μου. Ανταλλάσονται ακαταπαύστως κοινοτοπίες, ψέματα και προσωπικά δεδομένα. Ό,τι όμως ανεβαίνει στο διαδίκτυο μένει για πάντα και μπορεί να γίνει προσιτό στους πάντες και να χρησιμοποιειθεί ερήμην μας με τρόπους τους οποίους δεν εγκρίνουμε. Αλλά γι’ αυτό δεν θα ερωτηθούμε, όπως δεν ερωτώμαστε για την διαχείριση των δεδομένων μας, που βρίσκονται αλόγιστα καταταχωρημένα στις σελίδες που δημιουργούμε, επισκεπτόμαστε ή σχολιάζουμε. Ο μεγάλος –ο πολύ Μεγάλος– αδερφός είναι ήδη εδώ! Κι όχι μόνο του ανοίγουμε μόνοι μας την πόρτα αλλά τον δεξιωνόμαστε εν τη αφελεία μας!
Στον θαυμαστό καινούργιο κόσμο μας που περισσεύει η «επικοινωνία» οι άνθρωποι, μόνοι όσο ποτέ άλλοτε, διψούν για επαφή κι αντ’ αυτής ξεδιψούν με παραισθησιογόνα, σπαταλώντας τον χρόνο τους κι εκθέτοντας εθελουσίως τους ανήμπορους εαυτούς τους. Οι περισσότεροι μάλιστα από αυτούς πάσχουν από ένα μικρό ή μεγάλο σύνδρομο ναρκισσισμού που δεν τους επιτρέπει να επικοινωνήσουν πραγματικά, που τους αναπαύει όμως η «ασφάλεια» της ψευδοεπικοινωνίας. Ποιος όμως μπορεί να αρνηθεί ότι υπάρχουν πάμπολλοι πληκτικοί άνθρωποι που διασκεδάζουν την μοναξιά τους με τις εικονικές «σχέσεις» του διαδικτύου; Άνθρωποι που δεν τα καταφέρνουν καθόλου καλά με την εικόνα τους, τα πάνε περίφημα με τις εικονικές επαφές τους. Σε όλους αυτούς οι σελίδες «κοινωνικής δικτύωσης» λειτουργούν ως παραισθησιογόνα. Γίνονται το ψυχότροπο αντίδοτο της χαμηλής τους αυτοεκτίμησης, πληρώνοντας την αίσθηση του κενού και της μοναξιάς με ηλεκτρονικές «σχέσεις», των οποίων η διαφορά με τις πραγματικές είναι τόση, όση η διαφορά του έρωτα με το ξεφύλισμα πορνοπεριοδικών.
Υπάρχει ωστόσο και η θετική πλευρά αυτών των υπηρεσιών: μπορούμε να προβάλλουμε, σχεδόν δωρεάν, προϊόντα και υπηρεσίες, τα οποία θα απαιτούσαν μεγάλα ποσά σε πιο παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας. Αλλά αυτή η πλευρά είναι που, μάλλον, χρησιμοποιείται λιγότερο κι ας την επικαλούμαστε περισσότερο.

Στην πραγματικότητα κανένα facebook δεν βοηθά τους ανθρώπους να συναντηθούν. Όντας βιτρίνα, κάνει πιο ευχάριστη πιθανόν την απομόνωσή τους και την απογοήτευσή τους. Δεν χρειάζεται όμως να την σπάσουμε. Αρκεί να μην ψωνίσουμε. Μ’ άλλα λόγια: Καλύτερα μόνοι παρά με κακή «παρέα».

από την ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ τ.1